São Paulo
Wie aanvliegt op São Paulo ziet één grote grijze vlek onder zich: 1700 vierkante kilometer beton, zes miljoen auto´s, 48.000 gebouwen van meer dan twaalf verdiepingen- en sloppenwijken. Deze vierde metropool ter wereld, na Tokio, Mexico-Stad en Mumbay (sinds drie jaar de nieuwe naam van het Indiase Bombay) vernielt en vernieuwt in een moordend tempo. Het is bijna onmogelijk voor te stellen dat São Paulo, dat vorig jaar zijn 450-jarig bestaan vierde, tot de jaren zeventig van de 19de eeuw een provinciestadje was met 20000 inwoners, met beken en kreken en uitgestrekte landgoederen. De groei kwam met de eerste grote immigratiegolf vanuit Europa rond 1880. Met name Italianen, die zich in het zuiden vestigden en de textiel- en voedingsindustrie opzetten. Daarmee begon in São Paulo de industriële ontwikkeling, die steeds meer immigranten aantrok van binnen en buiten Brazilië. In 1930 had São Paulo al één miljoen inwoners en in de jaren vijftig volgde opnieuw een spectaculaire groei, met de immigratiestroom van Europeanen na de Tweede Wereldoorlog. Er wonen in São Paulo ondertussen meer nakomelingen van Italianen dan Italianen in Rome. En nergens buiten Japan wonen zoveel Japanners. Het inwonertal van de gemeente São Paulo is meer dan 10 miljoen: de metropool heeft 15 miljoen inwoners. De groei heeft vanaf het begin af aan een enorme grondspeculatie met zich meegebracht: onroerendgoedhandelaars kochten eind negentiende eeuw de landgoederen op, in afwachting van stadsuitbreiding.
São Paulo, metropool met ruim 15 miljoen inwoners waarvan 1 miljoen in sloppen leeft
Het centrum werd al snel te krap: er moest de hoogte in gebouwd worden. De beroemde villa's van de Avenida Paulista verdwenen in ruil voor hightech wolkenkrabbers voor het zakenleven en de bankiers. Alles is of wordt vernieuwd: iedere 20 uur wordt er een nieuw gebouw afgeleverd. In deze stad, met de hoogste dichtheid helikopterlandingsplaatsen ter wereld en 700.000 bars en restaurants, doet zich een scherpe tweedeling voor. 'De wrede stad' noemt stedenbouwkundige Raquel Rolnik São Paulo dan ook: "Het is een 'uitsluitingsmachine'. São Paulo gooit zijn armen naar buiten". Klopt. Binnen het centrale deel van de stad zie je weinig van de armoede, die in werkelijkheid de meerderheid van de bevolking treft. Een miljoen mensen leeft in sloppen, vele anderen in zelfgebouwde huisjes in de eindeloze periferieën.
Centrum van São Paulo
Bron (tekst): Trouw 10 maart 2005, Stijntje Blankendaal